Praktyki kulturowe związane z 1 marca. Bułgaria, Macedonia, Mołdawia, Rumunia

Obyczaj ten uprawiany jest w Bułgarii jak i przez Bułgarów zamieszkujących tereny etniczne i kraje sąsiednie. Samo słowo „martenica” pochodzi od bułgarskiej nazwy marca i poza świętem oznacza także rozdawane z tej okazji kolorowe gałganki. Podobny zwyczaj występuje w Rumunii i Mołdawii pod nazwą mărţişor. Zgodnie z bułgarską tradycją, marzec jest miesiącem nadejścia wiosny. Z tej okazji pierwszego dnia marca ma miejsce ludowe święto połączone z symbolicznym pożegnaniem zimy i powitaniem wiosny. Bułgarska nazwa marca, „mart”, według ludowego przekazu, jest imieniem złośliwej staruszki słynącej z nagłej zmiany humoru. Bułgarzy nazywają ją Baba Marta. Obdarowywanie się gałgankami, zwanymi od nazwy święta martenicami, ma zadowolić staruszkę i skłonić ją do nieopóźniania odejścia zimy. Kolor czerwony symbolizuje krew i życie, natomiast biały – czystość i szczęście. Mają formę laleczek, pomponików, wstążeczek, plecionek, bransoletek itp. Podarowana martenica przynosi szczęście i pomyślność. Martenice nosi się na rękach do momentu, gdy zauważy się pierwsze kwitnące drzewo albo pierwszego wiosennego ptaka (np. bociana). Następnie pozostawia się je pod kamieniem, wiesza się na drzewie lub puszcza w rzece. Martenice były dawniej wykorzystywane także do przepowiadania przyszłości. Wróżba polegała na włożeniu martenicy pod kamień i pozostawieniu jej tam na kilka dni. Pojawienie się po tym czasie pod kamieniem mrówek było zwiastunem znacznego powiększenia stada owiec, koni (jeśli pojawiły się mrówki czerwone) lub krów (jeśli pojawiły się inne owady). 

Sansa - górskie klasztory buddyjskie w Korei Południowej 2018

Sansa to buddyjskie klasztory górskie rozrzucone w południowych prowincjach Półwyspu Koreańskiego. Plan przestrzenny wszystkich objętych wpisem siedmiu klasztorów z VII–IX w. ma wspólne cechy, charakterystyczne dla Korei. Otwarty dziedziniec („madang”) otaczają cztery budynki (Sala Buddy, pawilon, czytelnia i dormitorium). Znajduje się tam szereg niezwykłych - każda w swoim rodzaju - konstrukcji, a także przedmiotów, dokumentów i świątyń. Klasztory górskie są obiektami sakralnymi, które przetrwały do dziś jako żywe ośrodki wiary i codziennej praktyki religijnej. 

Beopjusa ( Pŏpchu sa) Boeun-gun. Chungcheongbuk-do Provinc

Klasztor został zbudowany przez mnicha Uisina w roku 553, po jego powrocie z Indii. Przywiózł on ze sobą olbrzymią ilość sutr, które były przechowywane w tym klasztorze. Dlatego nazwał go Pŏpchu, czyli Dom sutr. Cały kompleks, wybudowany na południowo-zachodnich zboczach góry Songni, składał się z ponad sześćdziesięciu budynków, a w okolicy było ponad siedemdziesiąt pustelni. Praktykowało tu 3000 mnichów. 

Bongjeongsa (Pongjŏng sa Klasztor Pawilonu Feniksa) . Gyeongsangbuk-do Province. 

Założycielem klasztoru był Ŭisang w roku 672. Według legendy wybrał miejsce na klasztor rzucając papierowego feniksa z pobliskiego klasztoru Pusŏk sa, który wylądował u stóp góry Ch'ŏndŭng. W 1972 r. podczas prac remontowych w Kŭngnakchŏn (Gmach Mistrzów) odkryto napis na jednej z belek, według którego, założycielem klasztoru był uczeń Ŭisanga - Nŭng'in Taedŏk. W 1363 roku podjęto gruntowną rekonstrukcję klasztoru. W 1625 roku przeprowadzono prace renowacyjne. Również wykonano takie prace w roku 1972. Klasztor zajmuje powierzchnię 1650 m² i jest największą buddyjską świątynią w rejonie Andong.

Buseoksa (Pusŏk sa klasztor Pływającej Skały) . Gyeongsangbuk-do Province. 

Wybudowany jest na górze Ponghwang w Yŏngju, pomiędzy szczytami T'aebaek a Sobaek. Jeden z najstarszych i najważniejszych klasztorów koreańskich. Był głównym klasztorem szkoły hwaŏm i reprezentantem odłamu Północnej Góry. Został wybudowany przez założyciela szkoły hwaŏm – Ŭisanga w 676 r. na życzenie króla Munmu (pan. 771–681). Jednym z najważniejszych budynków dla historii buddyzmu i kultury w Korei jest Chosadang, hala z portretami wielkich mistrzów buddyjskich. Gmach ten znajduje się ok. 100 metrów na północny wschód od głównego gmachu. Oryginalne freski przedstawiające obrońców buddyzmu i bogów są najlepszymi istniejącymi przykładami malarstwa ściennego z okresu Koryŏ. W celu ich zabezpieczenia znajdują się one oddzielnym, lepiej ochranianym miejscu. Są to najstarsze malowidła w Korei.

Daeheungsa (Taehŭng sa Klasztor Wielkiego Pojawienia się). Haenam-gun Jeollanam-do 

Nie ma pewnej daty powstania klasztoru, ani nie jest znany jego założyciel. Niektórzy przypuszczają, że założył go mnich Ado w 514 roku. Jednak prawdopodobnie klasztor pochodzi z końca IX wieku i jest jednym z pięciuset klasztorów powstałych dzięki mistrzowi sŏn Yŏgongowi Tosŏnowi (821–989). Uważa się także, że powstał w miejscu, gdzie znajdowała się pustelnia Manilam założona przez mnicha Chungkwana. Świątynia ta jest także uważana za koreańskie centrum ceremonii herbaty, dzięki mistrzowi sŏn Ch'oŭi Ŭisunowi.

Magoksa ( Klasztor Doliny Konopi lub Lnu).  Chungcheongnam-do Province. Miasto Gongju.

Z powstaniem klasztoru związane są dwie historie. Według pierwszej, założycielem klasztoru był Chajang w roku 643. Według drugiej, założycielem klasztoru był mistrz sŏn Nanghye Muyŏm w roku 845, po swoim powrocie z Chin. Ta druga wersja jest bardziej wiarygodna, gdyż w pobliżu znajduje się klasztor Sŏngju sa, w którym powstała jedna z Dziewięciu górskich szkół sŏn – sŏngju. Klasztor został zbudowany na wschodnim zboczu góry T'aehwa. Był to jeden z niewielu klasztorów koreańskich, który wyszedł względnie nieuszkodzony z okresu inwazji japońskiej w latach 1592–1598.

Seonamsa (Klasztor Skały Pustelnika) .  Jeollanam-do Province. Miasto Suncheon. 

Istnieją dwie wersje powstania klasztoru. Według pierwszej - klasztor powstał w roku 542 i został założony przez mnicha Ado. Według drugiej - klasztor został założony w roku 875 przez Yŏgonga Tosŏna i nosił nazwę Sŏnam. Nazwa powstała od dużej płaskiej skały, na której dwaj pustelnicy grali w paduk (rodzaj koreańskich szachów). Jest jeszcze trzecia nazwa pod którą podobno klasztor wcześniej figurował: Haech'ŏn. Być może Tosŏn rozbudował istniejącą wcześniej pustelnię; na pewno wybudował główny budynek klasztoru. Świątynia znajduje się na wschodnim zboczu góry Chogye (co jest koreańskim oddaniem góry, na której znajdował się klasztor Szóstego Patriarchy Huinenga - Caoxi).

Tongdosa (Przejście do oświecenia).  Miasto Yangsan. Gyeongsangnam-do Province. 

Jeden z najstarszych klasztorów buddyjskich w Korei. Został wybudowany w 646 r. przez mistrza buddyjskiego Chajanga Yulsę. Obecnie jest on także muzeum z wieloma obiektami związanymi z historią buddyzmu koreańskiego. Klasztor ten jest jednym z trzech – obok Haein sa i Songgwang sa – klasztorów należących do tzw. Klasztorów trzech skarbów i równie ekskluzywnej grupy ch'ongnim, skupiającej pięć klasztorów. Kompleks klasztorny składa się z 65 budynków, co czyni go największym w Korei.

Tradycyjny proces i techniki włókien roślinnych tkania talco, crineja i pinta do wyrobu kapeluszy pintao. Panama

Do wyplatania kapeluszy pintao,  popularnych  podczas lokalnych świąt oraz w tańcach folklorystycznych, używa włókien z pięciu rodzaju roślin.  Rękodzieło wyplatania  kapeluszy podtrzymuje się dzięki tworzeniu zgrupowań rzemieślników i plantatorów. W dystrykcie La Pintada znajduje się  Muzeum Kapeluszy Pintao, gdzie można dowiedzieć się o życiu rzemieślników oraz poznać technikę wyplatania tych kapeluszy. Każdego roku 19 października celebrowany jest Dzień Pamięci Kapelusza  Pintao, podczas którego organizuje się targi promujące ten produkt.  Sztuka wyplatania kapeluszy przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, w celu doskonalenia tego rzemiosła organizowane są konkursy na najlepiej wyplecione kapelusze. Obecnie ponad 400 rzemieślników utrzymuje się z tego rękodzieła. 

Dolma – przygotowywanie i dzielenie się tradycją. Azerbejdżan, Iran

Potrawa z mięsa i ryżu, istnieją również tradycyjne wersje z samym ryżem, wtedy zawierają również dodatki jak np. posiekaną cebulę, czosnek, orzeszki piniowe albo rodzynki, oraz inne przyprawy niż wersja mięsna. Rodzaj gołąbków, podobnie jak w Polsce podawanych na ciepło i z sosem, jednak mięso w tamtejszych gołąbkach jest pochodzenia jagnięcego, a całość zawinięta w liście winogron, co sprawia, że gołąbki te są mniejsze. Wersja bez mięsa jest często i chętnie podawana na zimno jako przekąska, wtedy z sosem oliwkowo-cytrynowym, na greckich bufetach zwanych meze. Jest również sprzedawana jako wersja puszkowa w sklepach delikatesowych na całym świecie^.  Nazwa dolmades jest nazwą grecką, są znane także w innych krajach bałkańskich pod innymi nazwami, a pochodzą z Turcji, gdzie jadano je już przed wiekami.  

Katedra w Naumburgu. Niemcy 2018

Pierwsza, wczesnoromańska, świątynia poświęcona w 1042 istniała do XIII wieku, zastąpiona została późnoromańskim kościołem z 1210–42, częściowo przebudowanym od ok. 1250–XIV w. w stylu wczesnogotyckim. W obecnym kształcie jest trójnawową bazyliką z transeptem i dwoma chórami od strony wschodniej (z kryptą) i zachodniej, które flankują pary wież. Od strony południowej zabudowania monasterium kanonickiego skupione wokół czworobocznego wirydarza ze skarbcem katedralnym, kaplicą Trzech Króli i dawnym kościołem Najświętszej Marii Panny. Katedra, której architektura łączy późny romanizm z wczesnym gotykiem, kryje wewnątrz cenny wystrój, m.in. dzieła rzeźby gotyckiej – przypisywany Mistrzowi Naumburskiemu zespół figur fundatorów najstarszej katedry (m.in. Ekkehard i Uta, Herman i Regelinda) oraz Grupa Ukrzyżowania i cykl pasyjny zdobiący przegrodę chórową oddzielającą chór zachodni od korpusu nawowego. 

                                                                               foto: Björn 



                                                                      foto: Harald Henkel 


Krypta




Wnętrze chóry wschodniego z widocznymi stallami chórowymi i biskupimi.

Zachodnia przegroda chórowa z widocznym portalem z Grupą Ukrzyżowania, reliefami z cyklem pasyjnym oraz kolumnami z kapitelami roślinnymi.

Chór zachodni zachował jednolity wystrój wnętrza z połowy XIII wieku, który tworzą stalle, witraże, częściowo zachowane płyty nagrobne przylegające do ścian i zespół figur fundatorów katedry które z bogatą rzeźbą architektoniczna tworzą spójną całość. 

Późnogotycki tryptyk z 1510 r.