Istnienie instrumentów strunowych ozdobionych głowami koni znajduje
potwierdzenie w źródłach pisanych, pochodzących z XIII i XIV wieku z
terenu imperium mongolskiego. Znaczenie skrzypiec wkracza poza ich
funkcję jako instrumentu muzycznego, ponieważ tradycyjnie stanowiły one
integralny element uroczystych obrzędów i codziennych czynności.
Charakterystyczny kształt morin khuur jest ściśle związany z bardzo
istotnym kultem konia. Wydłużone pudło rezonansowe instrumentu w
kształcie trapezoidu przymocowane jest do długiego prostego gryfa bez
zdobień, zwieńczonego rzeźbą końskiej głowy. Tuż poniżej głowy, po obu
stronach szyi wyrastają jak uszy kostki strojenia. Tradycyjnie, tablica
rezonansowa jest pokryta skórą zwierzęcą, a struny i smyczek są zrobione
z włosia końskiego. Instrument najczęściej gra solo, ale
czasami akompaniuje tańcom, długim pieśniom (urtyn duu), mitycznym
opowieściom, obrzędom, czy choćby codziennej pracy przy koniach. Do dziś
w repertuarze morin khuur zachowały się niektóre dawne melodie
(tatlaga) specjalnie przeznaczone do oswajania zwierząt, a będące
pozostałością minionej ery, w której uważano, że muzyka posiada magiczne
właściwości.
Sztuka Khoomei
Khoomei jest formą śpiewu wywodzącego się z gór Ałtai w zachodniej
Mongolii. Wykonawca naśladuje dźwięki występujące w przyrodzie,
jednocześnie emitując dwa odrębne głosy: wraz z ciągłym jednostajnym
dźwiękiem przypominającym buczenie, śpiewający wykonuje melodię
harmoniki. Khoomei dosłownie oznacza gardło i jak się powszechnie uważa,
nauczono się go od ptaków, których dusze są głównym obiektem praktyk
szamańskich. Jest wykonywany przez
mongolskich koczowników podczas różnorodnych wydarzeń, począwszy od
doniosłych uroczystości państwowych po spotkania rodzinne. Jest także
wykonywany podczas wypasu bydła oraz w jurtach w trakcie kołysania
dzieci do snu. Tradycyjnie wiedza na temat Khoomei przekazywana jest
ustnie przez osoby, które opanowały już tę sztukę albo w relacji
mistrz-uczeń.
Naadam
Jest narodowym festiwalem odbywającym się co roku w Mongolii między 11 a
13 lipca. Obejmuje trzy tradycyjne konkurencje sportowe: wyścigi konne,
zapasy i łucznictwo. Mongolski Naadam jest nierozłącznie związany z
koczowniczym trybem życia Mongołów, którzy przez długi czas zajmowali
się pasterstwem na rozległych stepach Azji centralnej. Ważną rolę
podczas festiwalu odgrywają tradycyjne przekazy ustne, sztuki sceniczne,
kuchnia narodowa, rzemiosło oraz takie formy kulturowe, jak długie
pieśni, śpiew alikwotowy Khoomei, taniec Bie biyelgee i gra na skrzypcach Morin khuur.
Mongołowie przestrzegają rytuałów i tradycyjnych praktyk, takich jak
noszenie specjalnych strojów oraz posługiwanie się specyficznymi
narzędziami i akcesoriami sportowymi. Uczestnicy festiwalu otaczają
szacunkiem zawodników i zawodniczki oraz konkurujące ze sobą dzieci, a
zwycięzcy nagradzani są tytułami. Zawodnikom dedykowane są rytualne
pieśni pochwalne i poematy. Każdy uczestnik jest mile widziany i
zachęcany do udziału w Naadam, przez co festiwal przyczynia się do
uczestnictwa w życiu wspólnoty i zacieśniania więzi. Wszystkie trzy
dyscypliny sportowe są bezpośrednio związane ze stylem i warunkami życia
Mongołów, a ich przekazywanie i rozwijanie jest tradycyjnym obowiązkiem
członków rodzin w ramach wychowania w domu, chociaż ostatnio zostały
wprowadzone bardziej sformalizowane metody kształcenia w dziedzinie
zapasów i łucznictwa. Rytuały i zwyczaje Naadam podkreślają także
szacunek do przyrody i środowiska.
Tradycyjne rzemiosło i zwyczaje związane z namiotem ger
Budowanie i dekorowanie mongolskich domów ger jest osadzonym w
tradycji przedsięwzięciem, które angażuje całe rodziny lub wspólnoty.
Mężczyźni zajmują się obróbką drewna, a kobiety i mężczyźni –
wykonywaniem dekoracji, szyciem oraz wyrobem filcu. Ger jest
okrągłą konstrukcją, złożoną z płóciennych i filcowych ścian,
umocowanych na drewnianym szkielecie z tyczek i naciągniętych za pomocą
lin, oraz ze stożkowatego dachu, również z płótna i filcu. Konstrukcja
jest lekka, co odpowiada potrzebom ludów wędrownych, giętka i łatwa w
montażu oraz na tyle wytrzymała, że może być rozkładana na części i
ponownie montowana. Jest dość solidna, by oprzeć się gwałtownym
wiosennym wichurom. Mongolski Ger ma takie same elementy
konstrukcyjne na terenie całego kraju: drewniany szkielet malowany i
zdobiony tradycyjnymi ornamentami, pokrycie wykonane z białego filcu i
płótna, liny skręcane z sierści zwierząt, podłogi i chodniki z ręcznie
wytwarzanego filcu oraz umeblowanie. Sztuka związana z tradycyjnym
rzemiosłem jest przekazywana młodym pokoleniom przez starszych
rzemieślników. Budowanie i demontowanie ger to czynności
angażujące całe rodziny, w trakcie których dzieci uczą się rzemiosła,
przyglądając się pracy starszych. Strzyżenie owiec i przygotowanie
wełny, wyrób filcu, zszywanie płócien i wykonanie drewnianej konstrukcji
to zazwyczaj zajęcia zespołowe.
Szagaj charwaa
Mongołowie czczą niektóre kości zwierząt hodowlanych, używając ich do
obrzędów religijnych i tradycyjnych gier. Jedną z takich popularnych
gier zespołowych jest zręcznościowa gra ze strzelaniem kośćmi szagaj
charwaa. Drużyna liczy od sześciu do ośmiu graczy. Gra polega na
wysyłaniu pstryknięciem palca „strzały” z gładkiej drewnianej podstawki
do celu składającego się z baranich kostek (szagajów). Gra się
trzydziestoma płaskimi klockami, podobnymi do domina. Grze towarzyszą
tradycyjne melodie i pieśni związane z tematem gry w kości, śpiewane
przez uczestników. Każdy z zawodników ma własne, ręcznie wykonane
przedmioty do gry i nosi specjalny strój zdobiony stosownie do jego
rangi i zasług. Członków drużyny łączą bliskie relacje. Obowiązują
reguły etyczne, opierające się na wzajemnym szacunku i poszanowaniu
godności drugiej osoby.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz