Radif obejmuje ponad 250 melodii (gushe), które pogrupowane są w cykle muzyczne (dastgash),
różniące się między sobą interwałami i systemem modalnym. Mimo iż wiele
występów muzycznych w tradycji irańskiej opiera się na improwizacji i
emocjonalnym zaangażowaniu wykonawcy oraz odbiorze słuchaczy, to muzycy
długie lata uczą się tradycji radif, bogactwa jej zasobów muzycznych i środków wyrazu. Może być zarówno wokalny jak i instrumentalny, wykonywany na różnych
instrumentach i z wykorzystaniem różnorodnych technik. Wykonywany
jest najczęściej z takimi instrumentami jak: lutnie tār i setār, cymbały santur, perskie skrzypce kamānche i trzcinowy flet ney.
Przekazywana ustnie adeptom przez mistrzów, tradycja ta ucieleśnia
zarówno wartości estetyczne, jak i filozofię perskiej kultury muzycznej.
Muzyka bachszów z regionu Chorasan
Bachszowie znani są z kunsztu gry na dotār –
dwustrunowej lutni o niezwykle długim gryfie. Recytują poezję i epopeje
muzułmańskie i gnostyczne oraz opowieści o tematyce mitologicznej,
historycznej i legendarnej. Na muzykę, znaną pod nazwą magamów,
składają się utwory instrumentalne i wokalne wykonywane w językach
tureckim, kurdyjskim, turkmeńskim i perskim. Najbardziej
rozpowszechnionym rodzajem magamu jest navāyī – , niezwykle zróżnicowana, arytmiczna forma wokalna, której towarzyszy recytacja poezji gnostycznej. Inne przykłady magamów to tureckie Tajnīs i Gerāyelī, religijne tematy Shākhatāyī oraz Loy – starożytny romantyczny magam, należący do tradycji Kurdów Kormańskich, zamieszkujących północny Chorasan. Bachszowie uważają, że jedna ze strun lutni dotār jest
męska, a druga żeńska; podczas gdy męska pozostaje otwarta, żeńska
używana jest do wygrywania głównej melodii. Muzyka bachszów przekazywana
jest tradycyjnie z pokolenia na pokolenie metodą mistrz- uczeń,
wyłącznie męskim członkom rodziny lub najbliższym sąsiadom, współcześnie
także w ten sposób, że mistrz szkoli większą liczbę studentów obu płci o
różnym pochodzeniu społecznym. Za pomocą muzyki przekazywana jest
tradycja historyczna i kulturowa oraz normy etyczne i religijne.
Rytuały Pahlevani i Zoorkhanei
Pahlevani to forma sztuki wojennej,
łącząca w sobie elementy islamu, gnostycyzmu i starodawnych wierzeń
perskich. Stanowi odtworzenie rytualnego zestawu gimnastycznych ruchów i
gestów, wykonywanych przez dziesięciu do dwudziestu mężczyzn, z których
każdy trzyma przedmiot, przypominający kształtem maczugę, symbolizujący
starodawną broń. Rytuał odprawiany jest w Zoorkhane – nakrytej
kopułą budowli sakralnej z wpuszczoną w podłogę ośmiokątną areną, wokół
której znajdują się miejsca dla widzów. Mistrz Morshed, który przewodniczy ceremonii, recytuje utwory epickie i wiersze gnostyczne, wybijając rytm na zarb – bębnie kielichowym (darbuce). Wiersze, za pomocą których przekazywane są przesłania etyczne i społeczne, stanowią część kanonu literackiego Zoorkhanei.
Uczestnicy obrzędu mogą rekrutować się spośród wszystkich warstw
społecznych i mieć różnorodne korzenie religijne, a każda grupa
wykonawców ma silne związki ze swoją lokalną społecznością, angażując
się także w pomoc dla najbardziej potrzebujących. Pobierając nauki,
studenci przyswajają sobie wartości etyczne i rycerskie pod kierunkiem
mistrza Pīshkesvat. Ci, którzy opanują indywidualne umiejętności i
reguły sztuki, przestrzegają zasad religijnych i pomyślnie przejdą
kolejne stadia etyczne i moralne gnostycyzmu, zasługują na zaszczytne
miano Pahlevanī (bohatera), wskazujące na ich wysoką pozycję społeczną. Obecnie w Iranie jest 500 grup Zoorkhane, w skład każdej wchodzą wyznawcy, założyciele i kilku mistrzów Pīshkesvat.
Obrzędy Ghāliszujān w Maszhād-e Ardehāl w mieście Kāszān
Ghāliszujān są odprawiane na cześć Soltāna Ali, który jest czczony przez
mieszkańców Kāszān i Fin. Jak mówi legenda, był on męczennikiem, którego
ciało odnaleziono i przeniesiono na zielonym dywanie do strumienia,
gdzie zostało umyte, a następnie pochowane przez mieszkańców Fin i
Chāwe. Obecnie mauzoleum Soltāna Ali jest miejscem obrzędu, w czasie
którego dokonuje się symbolicznego prania dywanu w świętym strumieniu w
obecności licznie zgromadzonych wiernych. Odbywa się to w piątek, po
siedemnastym dniu miesiąca Mehr według kalendarza słonecznego. Ludzie
gromadzą się rano w mauzoleum i skrapiają dywan wodą różaną. Po
obrzędzie zrolowania, dywan przekazywany jest czekającym na zewnątrz
mieszkańcom Fin, którzy płuczą go w bieżącej wodzie i skrapiają wodą
różaną z pomocą precyzyjnie przyciętych, bogato zdobionych kijków.
Następnie dywan wnosi się do mauzoleum. Mieszkańcy Kāszān przynoszą swój
dywan modlitewny, a mieszkańcy Naszalg dokonują podobnego obrzędu w
kolejny piątek.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz